شکل گیری آمود در قالب سنگ

سنگ علاوه بربهره گیری درسازه بنا و سفت کاری در تزیینات معماری نیز نقش داشته است .

در اینجا به نمونه هایی از آن می پردازیم .

(  پنجره سنگی صفه صاحب مسجد جامع اصفهان  )

(  دروازه ملل تخت جمشید  )

(  آپادانا  )

(  سر ستون های سنگی تخت جمشید  )

( نماي سنگي بناي گنبد جبلیه کرمان  )

(كاربرد سنگ در خداي خانه ي  مسجد جامع عتیق شیراز  )

آجر

(آجر کاری مسجد جامع فریومد  )

(آجر کاری مهراب اولجایتو مسجد جامع اصفهان  )

(آجر کاری گنبد سرخ مراغه  )

(آجر کاری سر در ورودی مسجد جامع جور جیر  )

(آجر کاری مسجد حکیم اصفهان )

( آجر کاری ديواره ي ورودي پل خواجو اصفهان )

(آجر کاری مسجد آقا بزرگ کاشان )

(آجر کاری مسجد آقا بزرگ کاشان )

(آجرکاری قبه دوازده امام محله فهادان یزد )

(آجرکاری مسجد جامع کبیر یزد )

( آجرکاری مقبره سید رکن الدین یزد )

( آجرکاری حیاط مسجد جامع کبیر یزد )

( آجرکاری مدرسه ضیائیه { زندان اسکندر }  یزد  )

(آجرکاری دیوار قبه دوازده امام محله فهادان یزد )

(آجرکاری حمام ابوالمعالی درمحله فهادان  یزد )

کاشی

(کاشی معرق )

( کاشی معرق مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی )

( کاشی گره )

این مدل کاشی بیشتر شبیه سبک معرق می باشد ولی به لحاظ طراحی و رنگ آمیزی متفاوت از سبک معرق است، چراکه تکرار نقش ها و طرح ها در این سبک خیلی بیشتر از سبکهایی نظیر معرق می باشد. موارد استفاده این سبک بیشتر در کناره های دیوارها و یا حاشیه اطراف درها می باشد.

( کاشی نگین مسجد ملک زوزن )

( کاشی معقلی مسجد جامع یزد )

( کاشی معقلی)

کاشی معقلی به نوعی کاشی مزین به خطوط کوفی بنایی گفته می شود که برای تزئین سطوح مختلف  در معماری سنتی  استفاده شده و می شود.
كوفي بنايي (معقلي): نوعی كاربردی از خط كوفی است كه در بناها و معماری ها جلوه گر شده است ، و به دليل استفادة آن در روی بناها ، خط بنائی لقب گرفت و به صورتهای مختلف پديدار گشته كه به شكل آسان و متوسط و مشكل ، دسته بندی می شود ، ولی می توان نامهای منحصر ، مربعی يا مستطيلی و متداخل تطبيق نمود . خط معقلی در كتابت مستعمل نبود ، اگر چه مولانا سلطانعلی مشهدی ، معتقد است كه به اين خط كتابت نيز می شد .     و آنرا جزو خطوط می آورد .

چون اساس اين خط روی خانه بندی خط كشی می شود ، به اين ترتيب كه اول كاغذ مانند صفحة شطرنجی خط كشی و خانه بندی می شود ، و بعد از تقسيم خانه ها ، حروف آن مرتب می شود ، و چون اين خط به ترتيب فوق نوشته می شده ، آنرا با آجر روی عمارات به آسانی می چيدند تا هم عبارتی از آن خوانده شود و هم ديوار عمارت را تزئينی باشد . به اين نسبت آن را خط معماری يا خط بنايی ناميده اند .
معقل در لغت به معنی حصين ( پناهگاه و كوه بلند آمده است ) اين معنی با اين نوع خط بنايی مطابقت دارد و اين نظريه منطقی است كه خط بنايی پس از اينكه به كمال مطلوب رسيد ، معقلی ناميده شده باشد . به نظر می رسد خط معلقی بعد از خط كوفی و از روی آن استخراج شده باشد ، و  در زمان تیموریان یعنی در قرن نهم هجری که از لحاظ خط وخوشنویسی یک دوره طلایی به شمار می رود ،اين خط برای تزئين بناها از روی خط كوفی استخراج شده كه در كوفی يك دانگ دور است و پنج دانگ سطح ، و در خط معلقی دور نيست و همه سطح است و چنانچه فرض كنيم اين خط قبل از اسلام به وجود آمده ، بايد كه از خط سترنجيلی كه مادر خط كوفی است استخراج شده باشد .

( خط بنایی مسجد جامع یزد )

( کاشی هفت رنگ)
کاشی هفت رنگ به مجموعه کاشی هایی با ابعاد 15 * 15 و یا 20 * 20 که تشکیل یک منظره و یا یک تصویر را می دهند گفته می شود. البته از این سبک کاشی در مواردی مثل مناره ها و یا گنبدها در ابعادی مثلا 15 * 7.5 و یا 20 * 10 سانتی متری نیز استفاده می شود که در کنار هم چیده شده و باطرح یا خط تهیه شده روی کاغذ سمبه شده، با گرده ذغال برروی کاشی کپی می‌شود و به وسیله اکسید منگنز قلم گیری می‌شود و بعد با رنگ‌های مختلف امّا حرارت پایین‌تر از رنگ اول کاشی رنگ آمیزی می‌گردد و دوباره به کوره رفته وآماده نصب می‌شود

( کاشی هفت رنگ)

( کاشی هفت رنگ مسجد شیخ لطف ا... اصفهان)

(مجموعه کاشی های زرین فام - تخت سلیمان)

(کاشی هشت پر ستاره ای وچلیپا بصورت لخت )

كاشي مقرنس
مُقَرنَس گونه‌ای تاقچه‌بندی آذینی در زیر گنبدها یا نیم‌گنبدهای روی ایوان‌ها و درگاه‌ها، با آجر یا گچ و کاشی است که در آن ‏هر رده از تاقچه‌ها از رده زیرین خود پیش می‌نشیند تا درگاه به هم آید.در طاقچه‌ها برجستگی‌ها و تورفتگی‌هایی همراه با ‏نگاره‌های گوناگون درآورده می‌شود.‏ به کار‌گیری مقرنس به طور عمده در معماری دوران پس از اسلام در ایران رشد کرد و سپس در سایر کشورها نیز به کار رفت. تاقچه‌ها را از سقف اصلی (گنبد یا نیم‌گنبد) به گونه‌اي آویزان کرده‌اند، چون چفت‌آویز مانند ‏پتکانه باربر نیست. کهنترین نمونه آن را شاید بتوان در کاخ نوش جان که از روزگار مادها برجای مانده دانست .

كاشي مقرنس

( زغره گنبد شیخ لطف ا... اصفهان )

( كاشي معرق )

کاشی معرق از همان کاشی خاک نرم یا جسمی تهیه می شود که همان نقشه هفت رنگی با کمی تغییرات فنی از روی کاغذ بریده شده وهر قسمت آن  نقشه به روی کاشی ک رنگ همان  قسمت می باشد باسریش چسبیده می شود واضافه آن باتیشه گرفته شده وباسوهان زاویه های آن راتراشیده وکنار هم روی نقشه قرارداده وروی زمین صاف واروچیده میشود و پشت آن رابا ملاط سیمان یا گچ محکم می کنند ودر جای خود نصب می کنند .

( كاشي معرق )

( کاشی مهری و معرق – مسجد جامع یزد )

( کاشی زیر نقشی)

( کاشی مینایی)

گچ بری

شیوه شیروشکری:

ابتدا گچ راروی دیوارمالیده وطرح راروی آن بریده وکنده اند.واطراف آن(قسمت مقعرآن)را با سیم گل پروتزیین کرده اندبه گونه ای که کنده کاری گچبری ازمیلی مترتجاوزنمی کند.درقسمت پایین گلدان اسما الله،به شکل قرینه تصاویر پرندگانی چون طاووس وهدهدوحیواناتی چون گوزن،خرگوش وموجودات افسانه ای ازجمله دوانسان(زن)بالدارکشیده شده است.

شیوه شیروشکری:

( گچ بری برجسته هتل عباسی  )

( گچ بری برجسته و برهشته محراب مسجد جامع نیریز)

( گچ بری برجسته و برهشته مسجد جامع بسطام )

( گچ بری برجسته و برهشته محراب مسجد جامع اصفهان)

( گچ بری برجسته و برهشته محراب مسجد جامع ارومیه)

( گچ بری معرق و الوان گنبد سلطانیه زنجان)

( گچ تراش رنگی { معرق گچی } مسجد میدان ساوه )

( گچ بری کلوخی – خانه بروجردی های کاشان)

(کار برد رنگ در سطح زمینه  گچ بری)

(نقاشی روی گچ در خانه بروجرديهاي كاشان )

( گچ بری مشبک خانه بروجرديهاي كاشان )

( گچ بری پته { روی کرباس })

(گچبری خانه شیخ بهایی )

آهک بری

( آهک بری حمام وکیل شیراز)

( آهک صدفی گنبد دانیال نبی شوش )

 آهک بري حمام سلطان امير احمد كاشان

نقش زيباي رنگ بر روي آهك بري

آهك بري با آهك صدفي

نقاشي بر روي آهك{حمام سلطان امير احمد}

چوب

معرق کاری
 
هنر معرق روی چوب یکی از صنایع دستی چوبی در یزد است که طی سال های اخیر رونق و رواج بسیار یافته است
معرق چوب تلفیق و ترکیبی است از انواع چوبهای خود رنگ، مواد و مصالحی مانند استخوان، صدف، روی، مس و عاج که روی سطح چوبی نقشی را به وجود می آورد.
چوب گردو، عناب، نارنج، سنجد، فوفل ، ارش و زبان گنجشک از جمله چوبهای خود رنگ می باشند که هنرمند معرق کار بسته به طرح مورد نظر و سلیقه آنها را انتخاب می کند و به کار می برد.
هنرمندان معرق به شیوه زیبایی طرح مورد نظرشان را از خطوط اسلیمی و ختایی و نگاره های ایرانی اقتباس می کنند و بر روی کاغذهایی نظیر کالک، ماشینی و روغنی به کار می برند.
هنرمندان معرق به شیوه زیبایی طرح مورد نظرشان را از خطوط اسلیمی و ختایی و نیز نگاره های ایرانی اقتباس می کنند و بر روی کاغذهایی نظیر کالک، ماشینی و روغنی ترسیم نموده و با دقت به وسیله اره مویی خطوط و طرح های خود را حک می کند.
گفتنی است در یک محصول معرق اصیل رنگ باید طبیعی باشد و به هیچ وجه نباید از مواد رنگی و شیمیایی استفاده شود.
"پولیستر کاری" آخرین مرحله ساخت معرق است که طی آن سطح اثر به وسیله " سیلر" پوشش داده شده و آماده عرضه می شود.
اما « معرق منبت» یکی از جلوه های زیبای این هنر دستی است که نقشها و طرح های آن برجسته است که برای ساخت آن قطعات را به شیوه منبت مجزا می کنند و با ظرافت خاصی در محل های مربوطه به کار می برند.

( ستون های چوبی عالی قاپو )

( ستون ها و سقف چوبی چهلستون اصفهان )

( پنجره چوبی مشبک شبستان مسجد كبير يزد )

تزیینات درورودی،پنجره،نرده های چوبی:
درها،پنجره هاونرده ها کلا ازچوب ساخته شده.درورودی اصلی مستطیل شکل ودولنگه ازچوب گردوودارای گل میخ های تزیینی فلزی وتزیینات زمودگری بافلزاست.به این دراصطلاحا((درسر))یادروازه می گویند.دوعنصرفلزی،حلقه برای زنان وکوبه برای مردان درلنگه راست درتعبیه شده است.
دری که حدفاصل اتاق پنج دری وپذیرایی قراردارددارای اشکال تزیینی قواره بری است ونقوش تزیینی باشیشه های رنگی که به اشکال منظم هندسی درجای نقوش قواره بری چوبی جاداده شده است.
پنجره هاونورگیرهای دراتاق زمستان نشین دربخش بیرونی دارای تزیینات تلفیق گچ بری وشیشه های رنگین است که به آن( گلجام )گفته می شود.ارسی وروزن ها معمولا با چوب یاشیشه های خردورنگین وگلجام هاباگچ گره سازی واجراشده است.تامحافظ وپناهی برای چشم ازتابش نورتندوسوزان خورشیدوهوای کویری درتابستان باشد.
ازدیگرتزیینات چوبی این خانه پنجره های مشبک چوبی که نقش تهویه هواوتابش نوررادارند.وهمچنین نرده های چوبی جلوی ایوان رامی توان نام برد.

( درب منقش چوبي كه نقوش آن به صورت هندسي كار شده است )

( دربهاي منقش چوبي همراه با شيشه هاي رنگي  خانه لاريهاي يزد)

( کاربرد چوب در سقف نارنجستان قوام شیراز )

انواع مقار در منبت کاری

درب و پنجره

نور در قرآن كريم
بسم الله الرحمن الرحيم
الله نور السموات و الارض مثل نوره كمشكوه
فيها مصباح المصباح في زجاجه الزجاجه كانها
كوكب دري يوقد من شجر مباركه زيتونه
لا شرقيه و لا غربيه يكاد زيتها يضيي‌ء و لو لم تمسسه
نار نور علي نور بهدي الله لنوره من يشاء و
يضرب الله الامثال للناس و الله بكل شي‌ء عليم[1]

1. سوره 24/ نور ـ آيه 35

( حسینیه امینی ها قزوین )

به نام خداوند بخشنده مهربان
خداوند نور (وجود بخش) آسمان و زمين است. داستان نورش به مشكاتي ماند.
كه در آن روشن چراغي باشد و آن چراغ در ميان شيشه‌اي كه تلألو آن گويي ستاره‌اي است درخشان و روشن از درخت مبارك زيتون كه با آنكه شرقي و غربي نيست، شرق و غرب جهان بدان فروزان است و بي‌آنكه آتشي زينت آن را برافروزد خود به خود جهاني را روشني بخشد كه پرتو آن نور حقيقت بر روي نور معرفت قرار گرفته و خدا هركه را خواهد به نور خود (و اشراقات وحي خويش) هدايت كند و اين مثلها را خدا براي مردم (هوشمند) مي‌زند. (كه به راه معرفتش هدايت يابند) و خدا به همه امور (غيب و شهود عالم) داناست.

( درب قدیمی کاروانسرای یعقوب یاری ها  بازار همدان)

( درب قدیمی)

( ارسی کوشک دولت آباد یزد)

رکوب های فلزی

( چفت و بست)

( گل میخ )

( صدفی)

( کلون چکشی )

آیینه کاری

شیوه اجرای کاردرآینه کاری:

نخست طرح موردنظرتوسط طراح-معمار-یاشخص آینه کار آماده می شود.سپس کاغذطراحی شده راسوزنی می کنند وبرسطح کارمی گذارندوروی آن گرده زنی می کنندوپس ازآن ازروی طرحی که به وسیله گرده بردیوارمنتقل شده،کاررابه وسیله چسباندن قطعات آینه برروی دیوارباگچ وسریشم به انجام می رسانند.

درسطوح آینه کاری که زمینه کاردارای نقوش یاخطوط برجسته یافرورفته است.زمینه کارتوسط یک فردگچ برآماده شده،سپس قطعات آینه به وسیله آینه بریاآینه کاردراندازه واشکال موردنظرباالگویی مقوایی برش داده شده(بدون آنکه آنهاراازهم جداکنند)وآماده می شود.بعدبه وسیله خمیری  که مرکب ازگچ وسریش است،قطعات آینه رابراساس طرح،به وسیله فشارآوردن دست به محل برش آنها روی گچ کشته برسطح کارمی چسباندوبافشاردست برجستگی وفرورفتگی موردنظرراایجادمی کند،ودرآخرسطح کارراپاک کرده براق می کنند.

درمورد طرح های گیاهی واسلیمی وقواره سلزی،مانند معرق کاری برای تمام نقوش ،الگوتهیه کرده وپس از برش آینه باالماس،به کمک سنگ،لبه های آن راگرد می کنند.دردوره قاجارآینه راتخت می چسبانند وبرروی آن چهره ای ازخورشید خانم یازنان درباری وفرنگی باطرح های گل ومرغ به شیوه مینیاتوری نقاشی کرده وسپس آینه کاری می کردند.ضخامت آینه برای آینه کاری یک میلی متراست.اماتاضخامت دومیلی متریابیشترنیزبه کاربرده شده است.دراکثراماکن متبرکه اینه های بلزیکی به کاربرده شده است.

ابزارآینه کاری:
مصالح :آینه-چسب یابنکس(چسب چوب)-سریش وگچ نرم.
ابزار:قلم طراحی-خط کش چوبی برای خط اندازی روی شیشه-میززیردست-الماس آینه بر-کاردک.

( آیینه کاری موسوم به کپ بری )

( آیینه کاری خانه بروجرديهاي كاشان )

( نقش گل و بوته در آينه كاري روي گچ )

( آينه كاري زير سقف تالار آينه خانه بروجرديها )

( آينه كاري به صورت مقرنس در ايوان ورودي كاخ چهلستون )

(نقاشي روي ديوار گچي با قاب آينه اي )

(نقاشي روي سقف گچي با قاب آينه اي خانه لاريهاي يزد)

در ایران از دیرباز استفاده از فرم­ها و سمبل­ها در تداعی فضای معماری نقش داشته است. ایجاد نقش­ها، استعاره­هایی از طبیعت بودند یا بیانگر داستانی از گذشته و یادگاری برای آینده، حکاکی­های تخت جمشید از همین دسته­اند. قصر پادشاهی تخت جمشید جدای از مجاری­های خود تصور نمی­شود، به بیان دیگر، نقوش برجسته سنگی در جای جای این بنای عظیم، در هر جا که نمایش داده شوند، بازنمایی فضای کاخ را به همراه دارد.

در معماری بعد از اسلام، خلوص و سادگی فضاها بیش از گذشته بر رمز آلود بودن آنها تأثیر می­گذارد، کشف فضا از طریق دیده­هایی صورت می­گیرد که در حیرکتی نو شونده و پیوسته با هم قرار دارند.

فضاهای خالی و خالص معماری ایرانی از طریق حضور تزئیناتی با فرم­ها و نقش­های انتزاعی، تداعی می­شوند، حضور آب درون حوض وسط حیاط، شیشه­های رنگی پنجره­های ارسی که استعاره­ای از طبیعت رنگارنگ­اند، همچنین نقوش فرش­ها، گچکاری­ها، بندهای میان آجر، مناظر، مینیاتورها، همگی به همراه پرسپکتیو­های در هم فرو رفته تصویری از فضای معماری ایرانی را در خاطر زنده می کند.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: